CAO LỎNG HOẮC HƯƠNG CHÍNH KHÍ

 

Công thức:

Bạch chỉ (Radix Angelicae dahuricae)                                                            240 g

Hậu phác (Cortex Magnoliae officinalis) chế gừng                                            160 g

Bán hạ chế (Rhizoma Pinelliae Praeparata)                                                    160 g

Hoắc hương (Folium Pogostemi)                                                                     240 g

Cam thảo (Radix et Rhizoma  Glycyrrhizae)                                                      80 g

Bạch linh (Poria)                                                                                             240 g

Thương truật (Rhizoma Atractylodis)                                                               160 g

Đại phúc bì (Pericarpium Arecae)                                                                               240 g

Tía tô (Folium Perillae)                                                                                   240 g

Trần bì (Pericarpium Citri reticulatae prenne)                                                160 g

Đại táo (Fructus Ziziphi jujubae)                                                                     130 g

Cát cánh (Radix Glycyrrhizae)                                                                         160 g

 

Điều chế

Hậu phác chế theo khương Hậu phác, Bán hạ chế theo khương bán hạ được quy định theo chuyên luận riêng. Hậu phác chiết hồi lưu với 300 ml ethanol 60% trong 1giờ, lọc lấy dịch chiết ethanol. Thương truật, Trần bì, Bạch chỉ, Hoắc hương, Tía tô chiết bằng cất kéo hơi nước, thu được dịch cất chứa các chất bay hơi để riêng và lọc dịch chiết nước. Bạch linh cho nước vừa ngập dược liệu, đun đến sôi và giữ nóng ở 80 oC, tiến hành 2 lần, lần 1 trong 3 giờ, lần 2 trong 2 giờ, lọc, gộp các dịch lọc. Ngâm Bán hạ chế, Đại phúc bì đến trương nở, sắc trong 3 giờ và lọc, tiến hành làm 2 lần. Cam thảo được sắc kỹ, lọc.

Gộp các dịch lọc trên và cô đến còn khoảng 1000 ml. Để nguội, thêm ethanol 96% đến khi tủa hoàn toàn (để yên 24 giờ) và lọc. Thêm dịch chiết ethanol của Hậu phác. Phối hợp các dịch cất có chứa các chất bay hơi ở trên, trộn kỹ và thêm nước tới  khoảng 1900 ml, để nơi mát  24 giờ và lọc. Thêm chất bảo quản, thêm nước vừa đủ tới 2000 ml. Lọc, đóng lọ 10 ml.

Chế phẩm phải đạt các yêu cầu đề ra trong chuyên luận chung Cao thuốc (Phụ lục 1.1) và các yêu cầu sau:

 

Tính chất

Dung dịch nâu trong, vị cay, đắng, lọ 10 ml.

 

Định tính

A.Thương truật

Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4).

Bản mỏng: Silicagel G đã hoạt hoá ở 110 oC trong 1giờ.

Dung môi khai triển: Ether dầu hoả - ethyl acetat (20: 1).

Dung dịch thử: Lấy 30 ml chế phẩm cho vào bình nón có nút mài thêm 40 ml n-hexan (TT) lắc kỹ 15 phút, để qua đêm gạn lấy dịch chiết hexan, cho bay hơi hết dung môi. Hoà cắn vào 1 ml ethanol (TT) được dung dịch thử.

Dung dịch đối chiếu: Lấy 2 g Thương truật (mẫu chuẩn) đã tán nhỏ và tiến hành chiết tương tự như đối với dung dịch thử.

Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên bản mỏng 10 ml các dung dịch thử và dung dịch đối chiếu. Sau khi triển khai, lấy bản mỏng ra, bay hơi dung môi, sấy nhẹ ở 70 - 80 oC rồi phun dung dịch 5% p-dimethyl aminobenzadehyd, sấy bản mỏng ở 120 oC cho đến khi hiện màu rõ vết. Trên sắc ký đồ của dung dịch thử phải cho các vết có cùng màu và giá trị Rf với các vết trên sắc ký đồ của dung dịch đối chiếu.

B. Hoắc hương

Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4).

Bản mỏng: Silica gel G đã hoạt hoá ở 110 oC trong 1giờ.

Dung môi  khai triển: Benzen.

Dung dịch thử: Lấy 50 ml chế phẩm, bốc hơi đến 10 ml. Thêm 20 ml benzen (TT), lắc kỹ, gạn lấy dịch benzen, bay hơi hết dung môi. Hoà cắn vào 1 ml ethanol (TT) được dung dịch chấm sắc ký.

Dung dịch đối chiếu: Lấy 6 g Hoắc hương (mẫu chuẩn) cắt nhỏ. Tiến hành chiết như dung dịch thử.

Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên bản mỏng 10 ml các dung dịch thử và dung dịch đối chiếu. Sau khi triển khai, lấy bản mỏng ra, để bay hơi hết dung môi, sấy nhẹ ở 70 -  80 oC rồi phun dung dịch vanilin 1% trong acid sulfuric (TT), sấy bản mỏng ở 120 oC cho đến khi hiện màu rõ vết. Trên sắc ký đồ của dung dịch thử phải cho các vết có cùng màu và giá trị Rf với các vết trên sắc ký đồ của dung dịch đối chiếu.

C. Bạch chỉ

Lấy khoảng 10 ml chế phẩm cho vào cốc sứ, dùng phễu thuỷ tinh cuống dài, đậy lên cốc sứ, nút cuống bằng bông ẩm. Đun cách tấm amian trong khoảng 10 phút, để nguội cho nước bay hơi, quan sát trên cuống phễu thuỷ tinh có bột trắng hoặc các tinh thể hình trụ bám vào.

Độ trong và độ đồng nhất

Sánh, đồng nhất, không được có váng mốc, bã dược liệu và vật lạ ( Phụ lục1.1)

Tỷ trọng

Ở 20oC ≥ 1,01 (Phụ lục 6.5, Phương pháp dùng tỷ trọng kế).

pH

4,5 - 6,5 (Phụ lục 6.2).

Chất chiết được

Hàm lượng chất chiết được trong cao không được dưới 5,3% (Phụ lục 12.15).

Cân chính xác 10 g chế phẩm. Tiến hành theo phương pháp chiết nóng.

Bảo quản

Đựng trong lọ màu nâu kín, để nơi mát.

Công năng, chủ trị

Giải biểu hoá thấp, điều khí để điều hoà khí trung tiêu. Chủ trị : Ngoại cảm phong hàn, nội thương thấp trệ hay trúng thử gây nên đau đầu, chóng mặt, cảm giác nặng đầu, tức ngực, thượng vị đau trướng, nôn mửa, tiêu chảy, tỳ vị hàn.

Cách dùng, liều lượng

Dùng 5 - 10 ml/lần, 2 lần một ngày.

Lắc kỹ trước khi dùng.

Kiêng kỵ

Không nên ăn các thứ lạnh, khó tiêu. Thận trọng khi dùng cho người tân dịch thiếu, háo khát âm hư.